Szarlotka to bardzo tradycyjne polskie ciasto, obok sernika stanowi stały zestaw na wszelkie polskie święta i uroczystości. Wzmożoność wypieków można zaobserwować na jesieni, kiedy to w Polsce zbiera się jabłka. Mogłoby się wydawać, że tak jak jabłka, szarlotka produkowana z jabłek też powinna być tradycyjnym polskim daniem.
Szarlotką nazywamy zwykle ciasto na proszku do pieczenia, bądź innym podobnym spulchniaczu, pokryte masą z jabłek, nierzadko dodatkowo lukrowane bądź posypywane cukrem pudrem ? tłumaczą specjaliści z Cukierni Braci Stykowskich. Szarlotka tradycyjnie kojarzy się z niedzielnym poobiednim deserem, zazwyczaj smak ten przywołuje wspomnienia z dzieciństwa. Ciasto uważane jest za tradycyjny polski wypiek. Ale czy zaczęło się w Polsce?
Nieco obcobrzmiąca nazwa?
Historia samej nazwy jest niezwykle interesująca. Funkcjonują dwie wersje wyjaśniające nazewnictwo. Pierwsza mówi o tym, że francuski cukiernik, Marie-Antoine Careme, wymyślił ów wypiek i nazwał go na cześć Aleksandry Fiodorowej, carycy rosyjskiej, żony Aleksandra I, noszącej przydomek Charlotty Pruskiej. Natomiast druga wersja głosi jakoby nazwa ta została nadana na cześć królowej Charlotty, żony króla angielskiego Grzegorza III, na początku XIX w. Niezależnie od tego, skąd nazwa pochodzi, już teraz można stwierdzić, że szarlotka nie została wymyślona w Polsce.
Pochodzenie nie takie oczywiste
Szarlotka, w Polsce znana czasem pod nazwą jabłecznik, wywodzi się z Francji. Pierwsze tego typu ciasta zaczęły pojawiać się już w XIV w., jednakże nie zawierały one wówczas cukru. Ciast z reguły nie słodzono, bo w tym czasie wszelkie składniki słodzące (czy to miód, czy cukier) były niesamowicie drogie i słabo dostępne. Radzono sobie w inny sposób, stąd opracowywanie przepisów bez użycia cukrów, na bazie naturalnej słodkości jabłek. Co ciekawe, samo ciasto na początku było jedynie oprawą, swego rodzaju niejadalną dekoracją jabłek. Zmiany w spożyciu szarlotki weszły w XVI w. , kiedy to była lepsza dostępność cukru, wówczas zaczęto dosładzać, a w konsekwencji również dojadać szarlotkę do końca, włącznie ze słodszym już ciastem.
Polska tradycja
Deser wymyślony przez słynnego cukiernika był modny w Polsce już w XIX wieku. Wówczas dodawano również polski akcent ? bo tradycyjną szarlotkę przyrządzano nie tylko z jabłek, lecz także z rabarbaru, gruszek czy moreli. Legendarna Lucyna Ćwierciakiewiczowa do szarlotki wykorzystywała stary razowy chleb.
Współczesne polskie szarlotki już na stałe zagościły na polskich stołach. Z reguły pieczone są na spodzie półkruchym lub kruchym, a pierwowzór z chlebowymi grzankami odszedł w niepamięć . Nadzieniem najczęściej są jabłka, ale można także używać gruszek, brzoskwiń, moreli i innych owoców, a jako dodatku rodzynek, przypraw korzennych, najczęściej cynamonu i goździków. Takie ciasto podawane jest zazwyczaj na ciepło, z dodatkiem bitej śmietany i lodów waniliowych.
Szarlotka vs. jabłecznik
Dzisiaj w Polsce te dwie nazwy stosuje się w zasadzie wymiennie na określenie jednego ciastka. Często dostrzega się zależność, że związane jest to z regionem, w jakim dana osoba się wychowała. Czyli nazewnictwo to tylko kwestie dialektalne? No, właśnie niekoniecznie. Jest pewna niewielka różnica, która decyduje o tym, czy jedzona jest szarlotka, czy jabłecznik. W zasadzie nie ma jednoznacznej definicji szarlotki, słowniki podają, że jest to jednak kruche ciasto z jabłkami. Ale w tej krótkiej definicji objawia się ta różnica, mianowicie, szarlotką nazwiemy wyłącznie kruche lub półkruche ciasto z jabłkami, a jabłecznik może być na biszkopcie, na cieście drożdżowym, czy francuskim.
Skądkolwiek jednak by nie pochodziło i jak by się nie nazywało – ciasto jest przepyszne i myślę, że każdy je zna i ceni, co więcej, zazwyczaj jest nośnikiem pięknych wspomnieć z dzieciństwa.